Η «τσάντα στο σχολείο»
Ένα πρόγραμμα που ξεκίνησε να εφαρμόζεται πέρυσι στα σχολεία της χώρας και του οποίου θα συνεχιστεί η εφαρμογή, ίσως πιο εντατικά, είναι αυτό της «τσάντας στο σχολείο». Στο πρόγραμμα αυτό, οι μαθητές της χώρας μας αφήνουν την τσάντα στο σχολείο τους για τουλάχιστον δύο σαββατοκύριακα τον μήνα.
Από την εφαρμογή του κατά τη διάρκεια της περσινής σχολικής χρονιάς το μέτρο αυτό γνώρισε πολλές αντιδράσεις, τόσο από γονείς, όσο και από εκπαιδευτικούς. Η πλέον, ίσως, βάσιμη αντίδραση είναι ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα μέτρο εντυπωσιασμού, αφού εφαρμόζεται χωρίς να στηρίζεται από τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Για παράδειγμα, στις χώρες του εξωτερικού που τα παιδιά πραγματικά «αφήνουν» την τσάντα στο σχολείο, οι υλικοτεχνικές υποδομές των σχολείων αλλά και η διάρθρωση της ύλης των μαθημάτων είναι τέτοια που το μέτρο αυτό να είναι πραγματικά ευνοϊκό για τους μαθητές. Θα μπορούσαμε να πούμε λοιπόν ότι πρόκειται για ένα μέτρο που θα έπρεπε να έπεται μιας σειράς γενναίων – και δαπανηρών – μεταρρυθμίσεων – βελτιώσεων του εκπαιδευτικού μας συστήματος και όχι να προηγείται. Πάραυτα, ας δούμε τη λογική πίσω από αυτό το πρόγραμμα:
Τι λένε οι σύγχρονες επιστημονικές έρευνες για τις κατ’ οίκον εργασίες;
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα στηρίζεται στα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα για τις κατ’ οίκον εργασίες. Σύμφωνα με αυτά, όσον αφορά στο δημοτικό σχολείο:
α) δεν βρέθηκε καμία θετική συσχέτιση μεταξύ της σχολικής επίδοσης και των κατ’ οίκον εργασιών (μαθητές που είχαν κατ’ οίκον εργασίες δεν παρουσίασαν διαφορές στην επίδοσή τους με μαθητές που δεν είχαν),
β) τα οφέλη από τις κατ’ οίκον εργασίες είναι πολύ μικρά για να αντισταθμίσουν τα μειονεκτήματα. Η ανάθεση κατ’ οίκον εργασιών στερεί από το παιδί τη συμμετοχή σε άλλες χρήσιμες, μορφωτικές, εξωσχολικές δραστηριότητες και δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα για την ακαδημαϊκή μάθηση και το σχολείο γενικότερα,
γ) οι κατ’ οίκον εργασίες είναι πηγή άγχους και προστριβών στην οικογένεια, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο χρόνος που οι γονείς βρίσκονται σπίτι μειώθηκε σημαντικά και ως εκ τούτου το παιδί χρειάζεται να παραμείνει περισσότερες ώρες στο σχολείο,
δ) ένας συνδυασμός προαιρετικών και υποχρεωτικών εργασιών είναι πιο ωφέλιμος,
ε) η εποπτευόμενη μελέτη στην τάξη έχει μεγαλύτερη επίδραση στη σχολική επίδοση από ό,τι η μελέτη στο σπίτι. Τέλος καμία έρευνα δε συνδέει τις κατ’ οίκον εργασίες με την πραγματική μάθηση και κατανόηση.
Πραγματικά, σε σχέση με τα παραπάνω μπορεί κανείς να συμπληρώσει ότι οι γονείς των παιδιών με την ανάθεση των κατ’ οίκον εργασιών, καλούνται να «παίξουν» τον ρόλο των δασκάλων. Αν αναλογιστούμε το ποσοστό των γονέων που είναι πραγματικά ικανοί και έχουν τη γνωστική και παιδαγωγική επάρκεια να το κάνουν σε σχέση με αυτούς που δεν είναι σε θέση να το κάνουν, καταλαβαίνουμε γιατί πολλοί μαθητές αξιολογούνται αρνητικά και έχουν κακή αντίληψη σε σχέση με το σχολείο, χωρίς αυτό να αφορά τις δικές τους δεξιότητες ως μαθητές, αλλά μάλλον τις δεξιότητες των γονέων τους ως δάσκαλοι. Ας λάβουμε υπόψιν μας και την οικονομική επιβάρυνση των οικογενειών, που λόγω του φόρτου των εργασιών στο σπίτι αναγκάζονται να προσλαμβάνουν ιδιαίτερο φροντιστή για το παιδί τους στο σπίτι από τις μικρές τάξεις του δημοτικού, ο οποίος, αντί να ασχολείται με την κάλυψη των αδυναμιών των παιδιών σε κάποιο διδακτικό αντικείμενο, καταναλώνει χρόνο – και χρήμα – στη συμπλήρωση φωτοτυπιών!
Ποιο είναι το βασικό στοιχείο στην υλοποίηση του προγράμματος «τσάντα στο σχολείο»;
Εφόσον το πρόγραμμα αυτό στηρίζεται στις σύγχρονες θεωρίες μάθησης, απαιτεί επίσης σύγχρονες διδακτικές μεθόδους και παιδαγωγικές προσεγγίσεις. Η διδασκαλία είναι καλό να στηρίζεται στη λειτουργία των ομάδων, ο δάσκαλος γίνεται συντονιστής και ο μαθητής αποκτά ενεργό ρόλο και οικοδομεί τη γνώση ανακαλυπτικά και βιωματικά.
Η διαθεματικότητα εφαρμόζεται πλέον όχι μόνο κατά την εκπόνηση των σχεδίων εργασίας, αλλά και κατά τη διδασκαλία σημαντικών ενοτήτων από το μάθημα. Η αναζήτηση πληροφοριών από το διαδίκτυο ή τη βιβλιοθήκη, η διδασκαλία από πηγές, η συζήτηση και ο σχολιασμός των πηγών, η δημιουργία παρουσιάσεων και εργασιών από τους μαθητές, η αξιοποίηση της θεατρικής αγωγής, της λογοτεχνίας, των εικαστικών κατά τη διδακτική διαδικασία, η υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων εντός και εκτός του σχολείου, η αξιοποίηση της τεχνολογίας και από το δάσκαλο και από το μαθητή είναι μερικά από τα στοιχεία που μετατρέπουν τη διδασκαλία σε μια δημιουργική, διερευνητική διαδικασία.
Όλες οι διδακτικές μέθοδοι και πρακτικές που εφαρμόζονται στοχεύουν πέρα από την οικοδόμηση των γνώσεων, στην ενίσχυση των δεξιοτήτων μεταγνώσης και αναστοχασμού, στην ανάπτυξη της κρίσης τους και της δημιουργικότητάς τους, στην καλλιέργεια των διαπροσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων τους, στην πολιτιστική τους καλλιέργεια, στην ηθική και συναισθηματική τους εκπαίδευση.
Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι η παραμονή της τσάντας στο σχολείο δεν μπορεί και δεν πρέπει να σημαίνει αποχή από την αναζήτηση και την ανακάλυψη νέας γνώσης για τους μαθητές. Αντίθετα, το μέτρο θα πρέπει να γίνεται αντιληπτό από τους γονείς ως ευκαιρία για ποιοτική αναβάθμιση των δραστηριοτήτων του στο σπίτι σε σχέση με το σχολείο και τη γνώση. Τι θα πρέπει λοιπόν να κάνετε οι γονείς αντί να έρχεστε σε ρήξη με το παιδί σας πάνω από ατέλειωτες ανούσιες φωτοτυπίες;
- Πάρτε το μαζί σας στα ψώνια και σε άλλες καθημερινές σας ασχολίες και εξηγήστε του πώς γίνονται. Μην ξεχνάτε ότι οι περισσότερες από αυτές τις ασχολίες αφορούν στη διακειμενική χρήση της γλώσσας, στα μαθηματικά, στη φυσική, συχνά στη γεωγραφία και σε ένα σωρό άλλα διδακτικά αντικείμενα! Γίνετε οι σοφοί του δάσκαλοι που του εξηγούν τον κόσμο, όπως έκαναν και οι παλαιότεροι!
- Ρωτήστε το παιδί σας για διαθεματικές – διεπιστημονικές ασχολίες που τυχόν έχει στην τάξη, δηλαδή τα γνωστά μας «πρότζεκτ». Καθίστε μαζί του και αναζητήστε πληροφορίες σε βιβλία, εγκυκλοπαίδειες, στο ίντερνετ, ή ακόμη σε περιοδικά και εφημερίδες. Δημιουργήστε μαζί του άρθρα, μικρές εργασίες, παρουσιάσεις, κατασκευές γύρω από αυτές τις ασχολίες. Μάθετε κι εσείς μαζί με το παιδί σας και δημιουργήστε μια νέα σχέση μαζί του!
- Διαθέστε αυτόν τον ελεύθερο χρόνο για ασχολίες και χόμπι που αρέσουν στο παιδί σας. Μην ξεχνάτε ότι οι στείρες σχολικές γνώσεις δεν είναι πλέον ούτε οι πιο σημαντικές, ούτε οι πιο χρήσιμες ως εφόδια στη ζωή των παιδιών μας. Οι σύγχρονοι άνθρωποι χρειάζεται να έχουν πολύ περισσότερες ικανότητες, δεξιότητες και ταλέντα για να είναι ευτυχείς, ισορροπημένοι στον σύγχρονο κόσμο και να συμβιώνουν αρμονικά και με επιτυχία με τους γύρω τους. Αφαιρέστε λίγο από τον πολύτιμο χρόνο σας μαζί με το παιδί σας από στείρες σχολικές δραστηριότητες, όπως είναι οι φωτοτυπίες με ασκήσεις και διαθέστε τον σε πιο γόνιμες και δημιουργικές ασχολίες, όπως είναι η ανακάλυψη και η ενίσχυση των προσωπικών ικανοτήτων του παιδιού σας και η στήριξή του στις πραγματικές αδυναμίες του.
Μην ξεχνάτε ότι η «τσάντα στο σχολείο» δεν είναι ένα a priori αρνητικό μέτρο. Αντίθετα, πρόκειται για ένα πρόγραμμα που, στον βαθμό που θα αντιμετωπιστεί σωστά από γονείς και δασκάλους, μπορεί να επιφέρει οφέλη στην μαθησιακή εξέλιξη των παιδιών, αλλά και στην εκτίμησή τους απέναντι στο σχολικό περιβάλλον και στην εκπαίδευση. Από εμάς εξαρτάται!